پیاده راه / خاطره سازی در شهر(اهمیت پیاده راه)

«انسان جامعه مدرن بخش اعظمی از زندگی خود را در انبوه توده‌ها و غریبه ها سپری می کند، لذا ناخودآگاه به زائری تبدیل می شود که در بستر شهری، مکان ها و حتی اشیاء، فضای معنوی، اصالت و ارزش را جستجو می کند».

در جامعه‌ ای که در حال گذار از زندگی کهن خود است، متأسفانه، تمام نمودهای زندگی شهری صبغه‌ای کالایی به خود گرفته و ذهنیت انسان از تجربه اصیل و واقعی مکان های شهری، به محل انتزاع و جذابیت‌ های کاذب تبدیل شده و انسان در فضای مجازی گم شده است. نتیجه این امر، قطع رابطه طبیعی انسان با شهر است.

 اما این مسئله نمی‌ تواند منافی پتانسیل‌ های محلی شهرها شود؛ فضاهای شهری پیاده پاسخی برای نیاز عالی انسان در شهر است. شهر تنها تراکم فیزیکی بناها و راه‌ ها نیست، بلکه بستری است که موجد تعالی، کمال و تبلور مدنی جامعه است.

بازتعریف نواحی و فضاهای شهری پیاده و ایجاد کیفیت در آنها امکانی است برای پرکردن خلأ ناشی از مناسبات به اصطلاح مدرن که البته ملزم به برنامه‌ ریزی نیز است؛ از یک سو نواحی شهری، جاذبه های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و اجتماعی بسیاری دارند که می ‌تواند آنها را به عنوان مقصد گردشگری و خاطره تعریف کند- مراکز تاریخی، رود- دره ها، باغ -راه‌ ها، مراکز خرید، اماکن مذهبی، محورهای ارزشمند فرهنگی و ... از این دسته است- و از سوی دیگر دیدار دوستان، خرید، تفریح، بازدید از میراث فرهنگی و طبیعی، زیارت، حضور در مراسم اجتماعی و سفرهای روزانه، انگیزه های گوناگونی است که می‌ توان با انطباق این دو بعد بر هم یکی از زمینه ‌های توسعه پایدار شهری را فراهم کرد.

توسعه فضاهای پیاده و انسان مدار شهری از جنبه‌ های فنی متعددی قابل تبیین است ولی آنچه مد نظر است نقش‌ هایی است که مردم را به مکان ها پیوند زده و موجد خاطره و سرزندگی می شود. 

پیاده مداری و تاثیرات زیست محیطی آن 

 در عصری که از بین رفتن منابع طبیعی، انقراض گونه‌ها و آلودگی‌های گوناگون به سطح تهدیدکننده و خطرناکی رسیده است، توجه به سازگاری اکولوژیکی بسیار حائز اهمیت است. به‌این‌ترتیب که فرهنگ انسانی باید به نحو مطلوب‌تری با نظام‌های طبیعی ادغام گردد.

تیبالدز در کتاب، شهرهای انسان‌محور، با اشاره به تلاش جاناتان پوریت برای دستیابی به نظام وسیع پایداری، نوشته است:  اگر بر داشتن آزادی های فردی که استفاده از ماشین شخصی نیز از عواقب آن است، اسرار دارید، باید خود را برای پرداخت کل هزینه های زیست محیطی آماده سازید و حتی هزینه تراکم، تصادف ها و بلایا، آلودگی صوتی، آلودگی محیط و تخریب کیفیت زندگی، اثرهای زیست محیطی شامل باران اسیدی، گرمایشی جهانی و بیماری تنفسی حاصل از استنشاق دودهای سمی نیز از هزینه هایی هستند که باید بپردازید.

درباره اثرات زیست محیطی پیاده مداری می توان به کاهش تردد وسایل نقلیه موتوری در شهر اشاره کرد که کمک شایانی به کاهش آلودگی هوا و صوت و آرام کردن فضاهای شهری می کند. در ضمن پیاده مداری تاثیر به سزایی در تشویق مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی دارد. از آنجا که در برنامه ریزی و طراحی پیاده مداری سیاست هایی همچون ایجاد فضاهای سبز و کاشتگیاهان در مسیر های پیاده نقش عمده ای دارند این مورد نیز به پایداری زیست محیطی شهر کمک خوبی می کند.

پیاده مداری و نقش آن در حفظ ساختار و هویت شهر

رواج استاندارد گرایی و سایر معیارهای طراحی متاثر از خودرو در خیابان بندی ها و عریض کردن آنها موجب از بین رفتن ساختار اصلی بسیاری از محلات قدیمی و یکنواختی سیمای شهرها شده است. باتوجه به اصلی پیوستگی فضایی در فضاهای شهری ایران در گذشته، در حفظ ساختار اصلی این فضاها می بایست این اصلی را همواره در نظر داشت، لذا برای اینکه این پیوستگی برقرار بماند باید این گذرها و فضاها هم به لحاظ ساختار و هم به لحاظ هویتی حفظ شود، حال اینکه اگر بخواهیم در این بافتهای شهری الویت را به عبور خودرو دهیم ناچار تعریض والزاما تخریب بافت می شویم به این ترتیب است که به اهمیت پیاده مداری در ساماندهی و توسعه این بافت های با ارزش تاریخی پی می بریم.

زمانی که مقیاس شهر برای سواره ساخته می شود پیاده در فضای شهری احساس گم گشتگی، نا امنی و بی هویتی می کند. پیاده روی دارای اهمیت اساسی در ادراک هویت فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیت های محیطی است. چهره شهر بیشتر از طریق گام زدن در فضای شهری احساسی می شود. احداث پیاده راه را از جمله راههایی است که می تواند در تجدیدحیات مدنی مراکز شهری موثر باشند.

جمع بندی

تا قبل از انقلاب صنعتی در ایران، راه‌ها و فضاهای شهری در انطباق کامل با اندازه‌های انسانی و نیازهای اجتماعی و روانی شهروندان شکل می‌گرفت. پیاده‌راه‌ها ماهیتی بیش از یک مسیر ویژه پیاده که واصل بین دو نقطه است پیدا کرده و فضای آن نیز ترکیبی از مسیرها و گشایش‌ها، حرکت و مکث، فضاهای باز و نیمه‌باز می‌شد. بدین ترتیب منظری از راه شکل گرفته بود که نیازها و امیال جمعی متفاوت را پاسخگو بود و استمرار تجربه آن بر عمق خاطره شهروندان از شهر می افزود. 

منظر امروز راه بر عبور تمرکز می ‌کند و پیوند عینی و ذهنی مردم با شهر ناپایدار است. با وجود گسترش فضای اطلاعاتی (Informational space) و گسترش اشکال خرید از راه دور؛ رایانه‌ای و مجازی که به نوعی تمایل به حذف عنصر انسانی از روابط شهری را دارد، بازگشت به مفهوم پیاده راه، می‌تواند روزمرگی صنعتی و یکنواختی کسل‌کنندۀ آن را جبران کند. خیابان‌های مستعد پیاده‌-راه می‌تواند موجب اتصال و انسجام بافت ها و موجد خاطره جمعی از شهر شود.

به هر حال هرچند با گذر ایام، اسامی، شخصیت و شکل وقوع رویدادهای فضاها تغییر می ‌کند؛ اما اصل آن برای باز یابی نقش و منظر یک خیابان ایرانی؛ «پیاده راه» پا برجا است. استفاده از دانش جهانی توسعه فضاهای پیاده و ملاحظه خاستگاه اجتماعی و زیباشناختی جامعه معاصر ایران، می‌تواند در بازتولید پیاده راه‌های شهری مؤثر افتد.

منابع: 

منبع1- مقاله نقش محورهای پیاده در توسعه پایدار شهرها، مریم فرخی 

برچسب ها :