گذری بر مفهوم پایه در معماری منظر

تعاریف:

معماری منظر شاخه ای از معماری است که  می تواند به عنوان هنر فرم دادن به زمین، پوشش گیاهی، آب، ساختمان ها و سنگفرش به منظور ایجاد فضای عمومیخوب تعریف شود. طراحی منظر یکی از مهم ترین حرفه های جهان است.

طراحان منظر محیط های مصنوعی و طبیعی را تجزیه و تحلیل، برنامه ریزی، طراحی، مدیریت و پرورش می دهند. معماران منظر تأثیر قابل توجهی در جوامع و کیفیت زندگی دارند. آنها «پارک ها، محوطه ها ، خیابان ها، مسیرهای پیاده روی، میدان ها و دیگر پروژه هایی را طراحی می کنند» که به تعریف یک جامعه کمک می کند. 

 تعاریف مختلفی از معماری منظر وجود دارد، به طور مثال در ابتدایی ترین حالتعده ای این رشته را تلفیقی از مهندسی شهرسازی و معماری می دانند که به طراحی و فضاسازی در محیط بازمی پردازد وعده ای دیگر بیشتر بر جنبه های انسانی و ذهنی آن  تاکید می کنند و این رشته را مستقل به شمارمی آورند.به طور مثال: درمفاهیم فلسفی کلی: مفاهیم فلسفی دست به دست هم می دهند تا تصویر، مشخصه ی اصلی، هدف، و ماهیت زیر بنایی پروژه نمود یابد. این سطح از مفهوم سازی نوعی حس مکانبودن سایت را فراهم می آورد، یعنی این حس که یک سایت خاص دارای اهمیت ویژه و معنایی ویژه جدا از زیبایی و عملکرد است. در این سطح طراح باید از خود بپرسد: «این مکان واقعاٌ قرار است چگونه باشد؟»طرح هایی که زیر بنای مستحکم فلسفی داشته باشند، در خود هویتی قدرتمندخواهند داشت. کسی که چنین فضایی را مشاهده می کند می داند در جایی خاص است.

بسیاری از مناظر ما که به صورت حرفه ای طراحی شده اند، فاقد همان چیزی هستند که یونانیان "جنیوس لوسی" (روح مکان) نامیدند. یعنی روحی که تنها متعلق به آن سایت است. طراح باید این روح را کشف و تعریف کند تا دریابد سایت قرار است تبدیل به چه چیزی شود و با حساسیت فراوان آن را بر اساس عملکردهای پیشنهادی و فرم طراحی تعبیر و تفسیر کند و از این طریق روح سایت را آزاد کند و مفهوم روح مکان را در آن اصلاح نماید.

طراح برای ایجاد چنین زمینه هایی باید از خود همدلی نشان دهد. لازم است موقعیت، احساسات و انگیزه های کاربران را درک کند. این پروژه کدام آرمان ها، باور ها و یا ارزش هارا تداعی خواهد کرد و آیا آنها را می توان به قالبی مادی و ملموس تبدیل کرد تا بازتاب حقیقی موقعیتی فرهنگی یا حال و هوای شخصی باشد؟

آب نمای هالپرین (halprin)در میدان امبارسادرو در سان فرانسیسکو، کالیفرنیا شامل مجموعه ای از فرم های خمیده و شکسته با زاویه ی قائم است. این آب نما نماد آشفتگی ساختمان های شهریاست که به دنبال زلزله ی شدیدی در هم می شکنند. این فرم ها یاد آوری می کنند این شهربر روی یک گسل فعال قرار دارد. طراحی این آب نما حس مکان را به کاربر القا می کند.

این باغ نمایشیکه بر مبنای محافظت از محیط زیست بنا شده (Xeriscape) و نویسنده خود آن را طراحی کرده است، شامل خیابانی پیچ در پیچ برای پیاده روی است که نماد چرخه های همیشگی مرگ و حیاتند. یکپارچگی تنگاتنگ آن با دیوار سنگی دالبری، همبستگی ارگانیسم های متفاوت را در یک اکوسیستم طبیعی نشان می دهد.

فرم های نمادین به فضای کار ویژگی منحصر بفردی می بخشند، زیرا اغلب راز گون بودن طرح ها را بیشتر می کنند و به این ترتیب هر کاربر می تواند آن فضا را متفاوت از دیگران تفسیر کند. باغ های سنتی ژاپنکه از لحاظ نمادگرایی بسیار غنی هستند هنوز هم به شکل های متفاوتی تاویل می شوند. تخته سنگهایی که در شن قرار گرفته اند شاید در نظر کسی کشتی هایی باشند در دل اقیانوس و به چشم فرد دیگری، انسان هایی باشند که روی ابرها شناورند.

به طور کلی طراحی باغ به شیوه غربی، فاقد عمق فلسفی یا نمادگرایی است. اما به این موارد نیازی نیست. اگر طراحان به دنبال روح مکان بگردند و در جستجوی معنا باشند، موقعیت های فراوانی را در مقابل خود خواهند دید. مشتری یا طراح می خواهد چه تصویری را نشان دهد؟ به عنوان مثال، شبیه سازی فضایی و نمادگرایی را می توان به سادگی مرتبط ساخت به:

• مکانی که تصویری از قدرت و موفقیت است.

• فضایی که اهمیت تکنولوژی را نشان می دهد .

• میدان روبازی که یک رودخانه را در برگرفته و آب را به صورت عنصری شادی آفرین و زندگی بخش گرامی می دارد .

• بازسازی محله ای که طراحی آن نشان دهنده ی به رسمیت شناختن ارزش های تاریخی است .

• منظری که بیش از هرچیز پرورش دهنده و حافظ اکوسیستم طبیعی است.

• مجتمعی اداری حاصل این پیام که همه ی شرکت های واقع در این مجتمع به حفظ محیط زیست اهمیت می دهند و از منابع طبیعی محافظت می کنند.

• مکان تحریک کننده که کاربر را منقلب می کند، آرامشش را بر هم می زند، او را متعجب یا سردرگم می کند.

• مکانی آرامش بخش برای تفکر یا مراقبه

• فضایی سرگرم کننده و دلپذیر که در آن تفریح در درجه ی اول اهمیت قرار دارد.

• مکانی که نشان دهنده ی ارزش های انسان دوستانه و یا نیکوکارانه است.

• مکانی که تصویری از پیشرفت و خلاقیت است.

• فضایی که حس دقت، ظرافت، و سادگی را القا می کند.

وقتی طراح، مفاهیم فلسفی متناسب با شرایط سایت و یا مشتری را تعیین کرد، اقدام بعدی وی بیان این مفاهیم در قالب عینی و ملموس خواهد بود.از طریق جمع آوری ایده ها و طوفان فکری، تصویرهای بصری شکل می گیرند. پیامهای تکنولوژی برتر در واقع خطوط تند و صریح، اشکال هندسی، و سلطه مواد ساخته ی دست انسان مانند پلاستیک، فلز، و بتن را به ذهن متبادر می سازد. ارزش قائل شدن برای محیط زیست ممکن است با اشکال ارگانیک و برتری مواد لطیفی چون چمن، درختان، و آب همراه شود.

مکان هایی که به منظور سرگرمیطراحی شده اند، عناصر متحرکی را می طلبند که با رنگ های شاد رنگ آمیزی شده باشند، در حالی که فضاهای آرامش بخش اصولا به محیطی ساکت و عناصری ایستانیاز دارد. دیگر حوزه ی ذهنی تحقیق که می تواند بر عمق تکوین مفاهیم بیافزاید، اطلاع از حالت روحی است. کدام حالت روحی بیشتر با هدف یا باور کلی هماهنگ است؟ حالت روحی متناسب می تواند موارد ذیل باشد:
- جدی، سر به هوا

- فعال، منفعل

- شگفتی آورنده، صریح

و....

به طور جامع می توان گفت که در معماری منظر دو مفهوم «پایداری» و «مکان»مطرح می شود که اولی به توانایی محیط و منظر برای بقا، و دومی به توانایی یک فضا برای برانگیختن تصاویر ذهنی مطلوباطلاق می شود    .

منابع:

LAA

ASLA

MSB Architects

کتاب از مفهوم تا فرم در طراحی منظر نوشته: Grant W.Reid,ASLA

تحریریه آب و خاک سازان،محمدلطفی،شیراز

برچسب ها :