گردشگری فرهنگی با کمک معماری بومی

اهمیت معماریبرای صنعت گردشگری بر کسی پوشیده نیست و اغلب ابتدائی ترین جاذبه های گردشگری، آثار معماری هستند. اما آیا حقیقتاً ساختمان ها به خودی خود برای مردم جذاب اند؟ به نظر می آید آنچه بنا های تاریخی را برای برخی گردشگران جذاب می کند، مشتی خشت و سنگ چند صد ساله نیست، بلکه فضاییاست که بر اثر ذکاوت معمار در طراحی به وجود آمده است. پس باید دریابیم طراحی و معماری ما تحت چه شرایطی به جذب گردشگر کمک می کند؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بدانیم که ما قرار است کدام گردشگر را جذب کنیم؟ رویکرد ما در جذب گردشگر چیست و شرایط خود را مناسب با جذب کدام دسته از آنها می بینیم؟ آیا با توجه به شرایط اجتماعی خود می توانیم انواع گردشگر را در شهر یا کشور خود تحمل کنیم؟ بدیهی است گونه هایی از گردشگر در کشور ما جایگاهی ندارند و باید از میان شاخه های مختلف گردشگری آن مواردی را انتخاب کنیم که با زمینه های موجود در شهر یا کشور ما همخوانی داشته باشند.

آنچه که با توجه به شرایط و پتانسیل های اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در ایران به عنوان زمینه ی اصلی صنعت گردشگری معقول به نظر می رسد، گردشگری فرهنگی است. گردشگری فرهنگی، چهره ای از آینده گردشگری در دنیاست. هرچند امروزه سفر به شهر های ساحلی و ساحل گردی عمده ترین بخش صنعت گردشگری را از لحاظ اقتصادی تشکیل می دهد اما پیش بینی می شود در قرن بیست و یکم جهت حرکت گردشگران به چشم انداز های فرهنگی تغییر کند. یعنی گردشگری پایدار را دیگر در ساحل ها نمی توان جست بلکه باید آنرا در زندگی مردم کوچه و خیابانیافت.

در این شاخه از گردشگری، توریست ها برای تجربه ی فضا و جوی متفاوت به مقاصد دور و نزدیک سفر می کنند. بنابراین به دنبال دنیایی متفاوت از آنچه می شناسند هستند. جایی که در و دیوار و زمین و آسمانش با آنچه عادت به دیدنش دارند تفاوت داشته باشد و مردمانش به گونه ای دیگر باشند، با زبانی متفاوت و پوششی که متعلق به خودشان و فرهنگشان است. مردمانی که رفتار، رسوم و عقاید خود را دارند، به شکلی که گردشگران از شباهت های میان خود و مردم شگفت زده شوند.

فضا هایی مورد علاقه ی گردشگران قرار می گیرند که اصالت فرهنگیدر سرتاسر آنها گسترده شده باشد. مکان هایی که احساس متفاوتی برای فرد تولید کند. مکان هایی که مانند یک شهربازی مخاطب خود را درگیر حال و هوای خود کنند و جلوه های شهودی و غیر شهودی مختص خود را به اشتراک بگذارند. علاوه بر این، این فضا ها باید زنده بوده و ظرفی برای فعالیت های مردمانی با سبک زندگی و فرهنگی منحصر به فرد باشند. حضور پررنگ یک جامعه ی فعال در این محیط که دارای آداب و رسوم و مراسمات خاص مخصوص خود هستند برای گردشگران فرهنگی از هر چیز دیگری بیشتر اهمیت دارد.

برای داشتن چنین فضایی لازم است نگاهمان را به معماری تغییر دهیم. در شرایطی که تمایل گردشگران به بازدید از مناظر بکر و ساختمان های اصیل بیشتر است، ما در ایران سعی می کنیم هتل ها و مراکز خریدی مدرن و سنت شکن بسازیم که با معماری شهر های مبدأ گردشگران بازار هدف ما تطابق بیشتری دارند. ساختمان هایی که در سبک خود عمدتاً حرفی برای گفتن ندارند و نسبت به نمونه های جهانیِ مشابه، طرح های ضعیفی به شمار می آیند. این معضل تنها به ساخت و ساز هتل ها برای گردشگران خارجی خلاصه نمی شود؛ در گردشگری داخلی هم شاهد آن هستیم. به عنوان مثال در شمال کشور برای مسافران تهرانی، آپارتمان ها و برج هایی مشابه آنچه که در تهران هست ساخته شده است

لذا برای دستیابی به مکان هایی که بر مبنای اصول معماری دیگران ساخته نشده باشند باید به طراحی های خود، سمت و سوی خودی بدهیم و از معماری سنتیو معماری بومیخود بهره جویی کنیم. معماری بومی آن دسته از معماری کهن هر منطقه است که بر پایه ی شرایط اقلیمی و مصالح در دسترس به وجود آمده و به وسیله ی پیشینه فرهنگی هر منطقه ای شکل گرفته است و تفاوت آن با معماری سنتی آن است که معماری سنتی شامل ساختمان های برجسته مانند معابد، مدارس، کاخ ها، خانه های اشرافی و... نیز می شود اما معماری بومی تنها به ویژگی های مسکن و سازه های مردم عادی می پردازد. معماری سنتی و معماری بومی می توانند راه خروج ما از بی نظمی های کالبدی در شهر ها باشند. نظم کالبدی، خود عاملی است که فضا تولید می کند و در نهایت می تواند موفق به جذب گردشگران به شهر شود.

هنگامی که از معماری سنتی و بومی در ایجاد فضا استفاده می کنیم باید به یاد داشته باشیم تمام اجزاء و عناصر محیط خود را باید متناسب با این سبک ها طراحی کنیم. از تزئینات و نما سازی ها گرفته تا فرم و حجم ساختمان ها و از رنگ و جنس مصالح گرفته تا مبلمان و اشیاء، همه باید برای این هدف با هماهنگی با یکدیگر طراحی شوند. حتی سازماندهی فضایی و روح فضا باید با اصول معماری سنتی همخوانی داشته باشد. 

با پیش طراحی یک هتل یا رستوران با این ابزار ها می توان گردشگران سطح شهر را به راحتی به آن محل جذب نمود که نمونه ی بسیار موفق آن در ایران هتل عباسی اصفهان است. با طراحی یک میدان، یک فضای شهری و یا یک پارک که سرتاسر آن از فضاسازی بومی و سنتی بهره جسته باشد، می توان آن شهر را به یک مقصد گردشگری مبدل نمود، مانند آنچه در میدان نقش جهان اصفهان اتفاق افتاده است. اما با طراحی یک محله و یا یک شهر و باز سازی بافت شهری آن به گونه ای که به یک بافت شهری یکدست با کوچه ها، خیابان ها و خانه هایی مختص به آن شهر برسیم، می توانیم انفجاری در صنعت گردشگری ایجاد کرده و توریست ها را از هرکجای دنیا ناچار به بازدید از شهر خود کنیم. نمونه ی آن احیای بافت تاریخی شهر یزد و برندینگ آن به همت مردم و مسئولان این شهر است که منجر به ثبت جهانی آن به عنوان یک منظر تاریخی در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو شد. 

پس می توان نتیجه گرفت اگر با نگاهی دقیق تر و با کارشناسی به سراغ طراحی شهری و معماریبرویم، شاهد ورود خیل عظیم گردشگران به شهرهایمان خواهیم بود. نقاط متعددی در ایران هستند که زمینه های بسیاری برای حرکت به سوی صنعت گردشگری را دارند و می توان با اقدامات معماری و شهر سازی مناسب آنها را به شهر هایی توریستی بدل کرد. دور از ذهن نیست که در آینده ای نزدیک شاهد آن باشیم که با خوش تدبیری مسئولان و متخصصان، ایران به کشوری پر درآمد در زمینه ی گردشگری فرهنگی و تاریخی مبدل شده باشد.

برچسب ها :