راهنمای جامع نظارت بر طراحی و اجرای استاندارد تاسیسات برق تمامی اماکن (قسمت دوم)

ضوابط اجرای سیستم زمین در ساختمان‌ها

سیستم زمین داخل ساختمان بایستی با رعایت مقررات ملّی ساختمان مبحث سیزدهماجرا گـردد. اجـرای این سیستم بر اساس مقررات مذکور و آنچه در بندهای زیر خواهـد آمـد بایسـتی بـرای تمـامی منـازل، مغـازه هـا، واحدهای صنعتی و به طور کلی هر ساختمان، بدون در نظر گرفتن متراژ و تعداد طبقات رعایت شود.

چنانچه در نزدیکی ملک چاه ارت دیگری اجرا شده باشد، اجرای چاه ارت در ساختمان مورد نظر منـوط بـه بررسی های لازم و اتخاذ تصمیم نهایی در مورد اجرا و یا عدم اجرا توسط مهندس طراح می باشد.

لازم است سیستم زمین در صورت لزوم با لحاظ نمودن آخرین پیشرفت های روز در زمینه احداث چاه ارت (استفاده از بنتونیت و سایر مواد کاهش دهنده مقاومت) با مقاومت حداکثر 2 اهم اجرا شود. در اینصورت می تـوان بـا همبندی شمش های نول و ارت در محل تابلوی کنتور مشترکین، هم برای ارت کـردن سیسـتم داخلـی و هـم بـرای زمین کردن بدنه تابلو، از سیستم زمین واحد استفاده نمود.

لازم است مقدار مقاومت سیستم زمین توسط مهندس ناظر برق اندازه گیری شود و در چک لیست مربـوط ثبت گردد و از پذیرفتن ارت های با مقاومت بالاتر از 2 اهم خودداری گردد.

لازم است اندازه گیری مقاومت سیستم زمین در ساختمانها حداقل سالی یکبار انجام گردیـده و در صـورتی که میزان آن از مقادیر توصیه شده در استاندارد بیشتر باشد نسبت به اصلاح سیستم ارت اقدام گردد. مسئولیت انجام این کار با مالک یا مالکین بوده و ایشان می توانند در این راستا از خدمات مهندسان ناظر برق مورد تأیید سازمان نظـام مهندسی ساختمان استفاده نمایند.

الزامات چاه ارت

جنس صفحه و میله ارت

بنا به توصیه ٠١۴٠-VDE اولویت در بین الکترودهای موجود به ترتیب زیر است:

• فولاد گالوانیزه
• آهن روکش شده با سرب
• مس خالص
• میله فولادی کاپر ولد شده
• میله فولادی با روکش مس (اکسترود شده)

اغلب از الکترودهای فوق می توان به عنوان الکترود میله ای و از صفحه مسی بـا درجـه خلـوص % 99/9 بـه عنـوان الکترود صفحه ای استفاده نمود. تجربه نشان می دهد الکترودهای صفحه ای نتایج بهتری را ارایه خواهند نمود.

نحوه اتصال سیم زمین به الکترود ارت با توجه به اینکه چگونگی این اتصال نقش بسیار حساسی در مقاومت نهایی و دوام الکترود دارد ترجیحاً از جـوش انفجاری (Cad Weld) استفاده شود.

مقطع سیم اتصال دهنده به صفحه

طبق توصیه VDEمقطع سیم رابـط بـین الکتـرود و بدنـه از رابطـه I"ki/100=A بدسـت مـی آیـد کـه I"ki ماکزیمم جریان اتصال کوتاه تک فاز بوده و چنانچه محاسـبه ایـن جریـان بـه هـر دلیلـی امکـان پـذیر نباشـد، می توان حداقل از سیم نمره 35 که دارای حاشیه اطمینان لازم است، استفاده نمود.

لزوم استفاده از الکترولیت مناسب

با توجه به اینکه مقاومت ویژه خاک عمدتاً بین 20 تا 1000 اهم – متر و در مناطقی حتـی بیشـتر اسـت، انتخاب الکترودهای میله ای یا صفحه ای باید بر اساس مقتضـیات محـل انجـام گیـرد و در صـورت لـزوم از الکترولیـت مناسبی مانند بنتونیت یا الکترولیت های دیگری که خواص الکتریکی و شـیمیایی آنهـا بـه تأییـد مراجـع ذیصـلاح رسیده است برای بهبود مقاومت زمین استفاده شود. در بالای چاه و یا محل میلـه ارت اصـلی بایـد یـک دریچـه بازدید به منظور سهولت در اندازه گیری مقاومت چاه ارت و بازدید نقاط اتصال پیش بینی گردد.

ضوابط نصب صاعقه گیر و هادی مربوطه

عبور جریان بسیار زیاد صاعقه بیش از آنکه در کل شـبکه آرمـاتور سـاختمان پخـش شـود، بـویژه در نزدیکـی محـل برخورد صاعقه به ساختمان، می تواند خسارت آفرین باشد، همچنین در صورت عبور ایـن جریـان از مسـیرهـای بـا مقاومت بالا ولتاژ های خطرناکی پدید می آید، لذا لازم است کلیه ساختمان های مرتفع و یا ساختمان هایی که در نقـاط مرتفع و نقاط صاعقه خیز احداث می شوند به صاعقه گیر مناسب تجهیز گردند.

• لازم است از اتصال صاعقه گیر و هادی پایین رو آن به بدنه ساختمان اجتناب شود. بهتر است هادی های پایین رو در گوشه های ساختمان و به صورت روکار از بالا به سمت پایین ساختمان هدایت شوند. اجرای هادی یا هادیهای پایین رو از درون داکتهای اختصاصی در داخل ساختمان مجاز می باشد.
• از داکت مخصوص هادی پایین رو برای هیچ سیستم دیگری بجز صاعقه گیر نباید استفاده نمود.
• هادیهای پایین رو بایستی از ابتدا تا انتها یکپارچه باشند و استفاده از هیچ مفصل یا اتصالی مجاز نمی باشد.
• هادی های پایین رو بایستی به چاه ارت اختصاصی صاعقه گیر (مجزا از چاه ارت اصلی) ساختمان متصل شود.
• سطح مقطع هادی پایین رو بر اساس استاندارد های متداول حداقل 75 میلیمتر مربع است.

کلید حفاظت از جریان نشتی (RCCB)

بر اساس مقررات مبحث 13 مقـررات ملّـی سـاختمان، اسـتفاده از کلیـد حفاظـت در برابـر جریـان نشـتی (RCCB(Residual Current Circuit Breaker برای کلیه ساختمان ها الزامی است.

کلید RCCB انتخاب شده برای ساختمان های مسکونی شهری باید حداقل شرایط و خصوصیات فنی زیر را دارا باشد:

• تائیدیه استانداردهای ISIR۶٧٠٠ و IEC۶١٠٠٨ را داشته باشد.
• جریان عامل کلید های یاد شده حداکثر برابر با 30 میلی آمپر و به صورت غیر قابـل تغییـر و بـدون تـاخیر زمـانی باشد.
• کلید مربوطه باید مناسب با شرایط محیطی محل نصب انتخاب گردد.

کنترل IP مناسب با شرایط محیطی و آب و هوای محل نصب:

IP، درجه حفاظت تابلوهای الکتریکی را مشخص می کند و سازندگان تجهیزات باید نوع حفاظت قسمت های تـابلو را مشخص نمایند. برای نشان دادن درجات حفاظت ابتدا دو عدد که نشانگر درجه حفاظـت اسـت بعـد از حـروف IP آورده می شود که اولین رقم نمایانگر درجه حفاظت اشخاص در برابر تماس با قسمتهای برق دار و متحرک داخـل تـابلو و نفوذ اجسام خارجی جامد به آن و دومین رقم نمایانگر نشان دهنده درجه حفاظت در برابر نفوذ آب بـه داخـل تـابلو می باشد.

حفاظت تابلو کنتور عموماً اگر در اماکن سرپوشیده باشد IP٢٣ و در اماکن روباز IP۴۴ خواهد بود. جدول زیر درجه بندی IP را برای شرایط مختلف نمایش می دهد.

لزوم اجرای سیستم TNCS برابر مقررات مبحث 13

در سیستم TNCS مدار در سیستم تک فاز در کلیه قسمت های ساختمان باید 3 سـیمه و در مـدارات سـه فـازه در کلیه قسمتها بایستی 5 سیمه باشد. رعایت این موضـوع واجـرای صـحیح سـیم کشـی در شـبکه هـای کـامپیوتری و بیمارستانها که وجود نویز باعث اختلال درکارکرد سیستم ها می شود (بجز اتاقهای عمل کـه از سیسـتم IT اسـتفاده می گردد) بسیار مهم و ضروری است.

کنترل هم بندی برای هم ولتاژ کردن در تمامی تابلوها

در هر ساختمان یک هادی همبندی اصلی باید کلیه قسمت های زیـر را از نظـر الکتریکـی بـه یکـدیگر وصـل کنـد: هادیهای حفاظتی اصلی (PE یا PEN) در تابلوها، هادی خنثی N، لوله هـای تأسیسـاتی از هـر نـوع، قسـمتهای اصلی فلزی ساختمانها مانند اسکلت فلزی و آرماتور بتن مسلّح، الکترودهای اصلی و فرعی اتصال زمین.

کنترل اجرای سیم سوم (هادی حفاظتی PE)

در کلیه ساختمان ها می بایست اجرای هادیهای PEN و PE به درستی صورت پذیرد و وظیفه مهندس ناظر است که در کلیه قسمتها بر نحوه سیم کشی ها نظارت کامل داشته باشد. این نظارت در نقطه اتصال زمین از اهمیت بیشـتری برخوردار است.

کنترل تجهیزات بکار رفته در تابلوها

بررسی و کنترل قطعات و لوازم به کار رفته از نظر کیفی، فواصل نصب، شینه بندی، کابلشوها، سرسیم و اسـتحکام تجهیزات، بدنه تابلو، رعایت خمش شینه و کابلها، وسایل اندازه گیری لازم و ضروری می باشد.

کنترل اجرای صحیح سیستم Change Over در ساختمان های مجهز به برق اضطراری

تابلوی چنج اور ضمن مجهز بودن به لوازم اندازه گیری و نمایشگرهای ولتاژ در هر دو طـرف ورودی هـای بـرق شـهر و ژنراتور، از لحاظ قابل قطع بودن یا نبودن زیر بار، می بایست برای اپراتور تعریف شود.

کنترل تابلوی تغذیه برق آسانسور و موتور خانه و تجهیز آنها به سیستم محدود کننده جریان راه اندازی

موتور آسانسورها به دلیل توان بالا، جریان راه اندازی زیادی دارند و به همین جهـت مـی بایسـت در راه انـدازی از روش های مناسبی استفاده گردد. بهترین روش در موتورهای آسانسور، استفاده از روش VVVF اسـت. لـذا ضروریسـت از این روش استفاده گردد.

کنترل اجرای چراغ اعلام خطر در مرتفع‌ترین نقطه ساختمان‌های بلند مرتبه

به دلیل عبور بالگرد و یا هواپیما از بالای سطح شهر لازم است در بالاترین نقطه تأسیسات سـاختمان، چـراغ راهنمـای چشمک زن نصب گردد که از برخوردهای احتمالی جلوگیری کند.

کنترل اجرای اعلام حریق بر اساس مبحث 13 مقررات ملّی ساختمان

مرکز سیستم اعلام حریق باید از نوع تحت مراقبت دائم باشد، به گونه ای که عملکرد یکی از دتکتورهـا سـبب بـرهم خوردن تعادل مدار و در نتیجه اعلام حریق در آن مدار شود.

قطعی یا بروز اتصالی در هر مدار باید به نحوی مطلوب ثبت و اعلام شود. بروز خرابی، از هر نوع، در یک مـدار نبایـد سبب از کار افتادن سیستم شود.

هر مرکز باید دارای باطری مستقل با کلیه لوازم شارژ و متعلّقات آماده به کار باشد.

مرکز سیستم باید در محلی خارج از دسترس عموم نصب شود و به طور شبانه روزی تحـت مراقبـت افـراد کـارآزموده باشد.

کلیه مدارهای اعلام حریق باید مستقل از سایر سیستم ها کشیده شود.

وسایل صوتی اعلام حریق باید از انواعی باشد که هنگام بروز حریق از دورترین نقاط ساختمان قابل شنیدن باشد.

کنترل اجرای سیستم آنتن مرکزی، تلفن، آیفون تصویری، پیجینگ و CCTV

کلیه لوازم و وسایل به کار رفته در سیستم باید متناسب با عملکرد تجهیزات این بند باشـد. کابل هـای سیسـتم توزیـع از نـوع کواکسیال 75 اهم باشد و سطح مقطع آن با توجه به مشخصات سیستم و افت آن انتخاب شود.

دستگاه های سیستم پیام رسانی باید از نوع با ولتاژ کم (50-70-100-140 ولت) با امپدانس زیاد باشـد. قـدرت آمپلـی فـایر باید حداقل معادل جمع قدرت بلندگو ها باشد و کلیه مدارات باید حفاظت مخصوص به خود را دارا باشند. کابل بکار رفته در مدار میکروفن باید از نوع کواکسیال باشد و از لوله مجزا عبور داده شود. ضمناً کابلهای بکار رفته در مـدار بلنـدگو هـا بایـد از لوله های مجزا عبور داده شود تا سیستم نویز نگیرد. در مورد سیستم های چند رسانه ای، کـامپیوتر، سیسـتم هـای دزدگیـر، تلویزیون مدار بسته و غیره طبق نظر سازنده سیستم عمل شود.

کنترل اجرای سیستم های برقی در نقاط مرطوب

جهت روشنایی داخل استخرصرفاً از چراغهای 12 ولت و یا LED مناسب استفاده گردد. در اماکنی که به دلیـل وجـود بخـار آب احتمال برق گرفتگی وجود داشته باشد، می بایست از تجهیزات با IP متناسب با شرایط محیط استفاده شود.

کنترل اجرای تابلوی اصلاح ضریب قدرت در ساختمان های با مصرف بالا

در ساختمان هایی که ضریب بار کم باشد، استفاده از بانک خازنی ضروری می باشد. در این مورد با اطلاع دقیق از مصرف کننده ها لازم است تا برنامه ریزی دقیق جهت اصلاح ضریب قدرت انجام گیرد و توصیه می گـردد از سیسـتم اصـلاح اتوماتیـک اسـتفاده گردد.

بدیهی است موارد بیان شده در بندهای فوق شامل کلیات بوده و طراح و یا ناظر برق می بایست رعایـت کلیـه مـوارد استاندارد و الزامات سازنده و دیگر مراجع ذیصلاح را رعایت نماید.

مراجع

1. مباحث مقررات ملّی ساختمان
2. آیین نامه تکمیلی تعرفه های برق
3. استاندارهای وزارت نیرو
4. مقررات حریم
5. استاندارهای بین المللی
6. قانون سازمان برق ایران
7. نشریه 110 معاونت برنامه ریزی ریاست جمهوری

منبع

1. شرکت توانیر-معاونت هماهنگی توزیع 

برای مطالعه بخش اول مطلب اینجا کلیک کنید.

تحریریه آب و خاک سازان،محمدلطفی،شیراز

برچسب ها :